Όταν μιλάει η σιωπή – εφηβικό μυθιστόρημα

Για να δυναμώσουν πνευματικά οι νέοι, να έχουν ελπίδα και να μην παραιτούνται από τα δικά τους όνειρα

Το βιβλίο

Εισαγωγή: Το βιβλίο Όταν μιλάει η σιωπή, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΘΩΣ ΕΦΗΒΙΚΑ είναι καρπός μιας συλλογικής εργασίας. Το υπογράφει κατ΄ αρχάς η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού, που βρίσκεται στην Κύπρο και τελεί υπό την πνευματική καθοδήγηση του πατρός Αθανασίου, Μητροπολίτου Λεμεσού. Το συνυπογράφουν επίσης η Σταυρούλα Σταμάτη, υπεύθυνη του παιδικού και εφηβικού τμήματος των εκδόσεων ΑΘΩΣ και επιμελήτρια στις εκδόσεις ενηλίκων, καθώς ο Σταύρος Σταμάτης, πολιτικός επιστήμονας και κατηχητής.


Συνέντευξη

Δημοσιεύουμε εδώ την συνέντευξη που έδωσε η Σταυρούλα Σταμάτη στον π. Ιωάννη Κουκουράκη και μεταδόθηκε από τον Ρ/Σ Μαρτυρία 95,5 Fm της Μητροπόλεως Κυδωνίας και Αποκορώνου Κρήτης στην εκπομπή «Νεανικές ανησυχίες» https://www.imka.gr/programma/

π. Ιωάννης Κουκουράκης: Αγαπητή Σταυρούλα, ας ξεκινήσουμε μαζί. Ποιος ήταν ο δικός σου ρόλος;

Στ. Σταμάτη: Πριν από λίγα χρόνια ζήτησα από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού να γράψει ένα βιβλίο για τους νέους. Τότε ο υπεύθυνος των εκδόσεων της Μονής πρότεινε να το γράψουμε από κοινού. Οι δικές μου πρώτες σπουδές αφορούν τον κινηματογράφο και στο πλαίσιο αυτό έχω σπουδάσει πώς δομείται μια στέρεα πλοκή σε μια ιστορία. Πρότεινα λοιπόν να πάρει το έργο τη  μορφή ενός μυθιστορήματος, μιας νεανικής περιπέτειας, που θα ελκύσει περισσότερο τα παιδιά. Είχα υπόψη μου τα βιβλία, που είναι πολύ δημοφιλή στη νεολαία, και σκέφθηκα να αντλήσουμε από αυτό το είδος. Παράλληλα ο σύζυγός μου, Σταύρος Σταμάτης, επί είκοσι περίπου χρόνια διακονεί σε διάφορες ενορίες της Ελλάδας ως κατηχητής. Εκείνη την περίοδο λειτουργούσε ένα μικρό κατηχητικό με εφήβους. Παρακολουθούσα τα μαθήματα και τις συζητήσεις, που ήσαν πολύ ενδιαφέρουσες. Μερικές φορές τα παιδιά έμεναν στην αίθουσα για 2-3 ώρες και τον  βομβάρδιζαν με ερωτήματα, τα οποία εκείνα τα ίδια αποκαλούσαν «μαθήματα ζωής». Κρατούσα λοιπόν τα ερωτήματα, που τα απασχολούσαν, και τα έστελνα στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου μέσω email. Οι πατέρες με συγκινητική αφοσίωση, γιατί είχαν και τα δικά τους διακονήματα, απαντούσαν.  Στη συνέχεια έδεσα την ιστορία με τις απαντήσεις στα πνευματικά ερωτήματα των παιδιών και βγήκε αυτό το μυθιστόρημα, που έχει τίτλο «Όταν μιλάει η σιωπή».

π. Ιωάννης Κουκουράκης: Ένα μυθιστόρημα προϋποθέτει συναρπαστικούς ήρωες. Ας γνωρίσουμε έναν-έναν τους ήρωες αυτού του έργου.

Στ. Σταμάτη: To έργο διαδραματίζεται σε ένα μικρό χωριό, ένα τουριστικό θέρετρο σε ένα νησί. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο με αφηγήτρια την 16χρονη Ειρήνη, μια επιμελή μαθήτρια Η Ειρήνη είναι από φτωχή οικογένεια. Φτωχή ηθελημένα, αφού ο παππούς της ό,τι έβγαζε το μοίραζε στους αναγκεμένους. Η οικογένεια της Ειρήνης είναι μια ζεστή φωλιά. Παρ’ όλα αυτά κάτι λείπει και από αυτήν, που θα το δούμε μέσα στο βιβλίο, καθώς η ιστορία εξελίσσεται. Η Ειρήνη είναι σαν μια μικρή μανούλα. Οι φίλοι της είναι όλοι παιδιά με προβλήματα.

Ο πιο μικρός, δώδεκα χρονών, είναι ο Παράσχος, που έχει το παρατσούκλι Σκίουρος, γιατί του αρέσει να φτιάχνει ψηλά στα δένδρα δενδρόσπιτα και να ανεβαίνει επάνω για να βρει ησυχία. Η ησυχία είναι το μεγάλο ζητούμενο για τον Παράσχο, καθώς το σπίτι του είναι πεδίο μάχης. Οι γονείς του τσακώνονται και καταλήγουν στο διαζύγιο και εκείνος με την καρδιά ραγισμένη αποφασίζει να μείνει στο σπίτι της γιαγιάς του, Χριστίνας. Η γιαγια-Χριστίνα είναι μια από τις αγαπημένες ηρωίδες του βιβλίου και εκφράζει αυτήν τη σοφία των απλών χωρικών της Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων, που κατέχουν την Ορθοδοξία και την Ρωμηοσύνη εμπειρικά. Έχετε πολλούς από αυτούς στην Κρήτη, ευτυχώς. Αυτή η γιαγιά είναι στην αφετηρία της ιστορίας. Όταν βλέπει τον εγγονό της θλιμμένο, τον προτρέπει να κάνει ό,τι έκαναν οι παλιοί. Να πάει με τα πόδια ως ψηλά, στο μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη. Το μονοπάτι όμως είναι κλειστό από βάτα, γιατί οι χωρικοί δεν κάνουν πια το παλιό τάμα. Είναι συμβολικά αυτά, που λέγει η γερόντισσα στον εγγονό της. Και εκείνος ξεσηκώνει την παρέα του να βαδίσουν στο κλειστό μονοπάτι.

Το τρίτο μέλος της παρέας είναι ο Αναστάσης, 15 χρονών που η μητέρα του είναι από την Γεωργία και ο πατέρας του Έλληνας. Το παιδί αυτό δεν ξέρει πού να σταθεί. Έχει δύο ετεροθαλή  αδέλφια. Από τη μητέρα του την Τάνια, που ζει μια άσωτη ζωή, και από τον πατέρα του έναν αδελφό, που έχει μπλέξει με τα ναρκωτικά. Συνηθισμένη πλέον κατάσταση σε περιοχές. όπου υπάρχει πρόσβαση στις ουσίες. Ο Αναστάσης λέει ψέματα στους φίλους του ότι είναι μοναχογιός και  μόνον επάνω στο βουνό αποκαλύπτει την αλήθεια.

Το τέταρτο μέλος της παρέας είναι ο Γιάννης, που υποφέρει από αλαλία. Στα 10 του χρόνια έχασε τον πατέρα του από ανακοπή, με τον οποίο ήταν πολύ συνδεδεμένος και έπεσε σε θλίψη με αποτέλεσμα να χάσει την φωνή του. Αυτή η κατάσταση σήμερα έχει διερευνηθεί από ιατρική άποψη.

π. Ιωάννης Κουκουράκης: Δύσκολες καταστάσεις διαχειρίζεται το βιβλίο και χρειάζεται πραγματικά τόλμη για να γράψει κανείς για όλα αυτά στη σύγχρονη εποχή.

Στ. Σταμάτη: Όντως, αλλά αυτά είναι που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι στα σπίτια τους σήμερα. Καρκίνος, διαζύγια, ψυχολογικά, όπως έλεγε ο άγιος Παΐσιος. Και ζητούν απαντήσεις για αυτά τα θέματα. Ξέρετε έχουμε την τάση να αναρωτιόμαστε γιατί το παιδί μας περνάει τόσες ώρες μπροστά στο κομπιούτερ. Μα είναι απλό, το παιδί δεν μπορεί στις περισσότερες φορές να διαχειριστεί τα προβλήματα, που το πονάνε, και μπαίνει σε μια σπηλίτσα, δηλαδή στον υπολογιστή.

Το βιβλίο έχει στόχο να βοηθήσει τα παιδιά  να δυναμώσουν πνευματικά, να έχουν ελπίδα και να μην παραιτούνται από τα δικά τους όνειρα. Φυσικά προσεγγίζοντας την πηγή, από την οποία αντλεί χρόνια τώρα ο λαός μας. Την ορθόδοξη βιωτή. Όμως θα πρέπει να πούμε ότι, παρά τα δύσκολα θέματα, η ανάγνωση δεν είναι θλιβερή. Έχουμε φροντίσει να εναλλάσσεται η συγκίνηση με το χιούμορ, με την ομορφιά της φύσης, την τρέλα και την ανεμελιά της νιότης, όλα αυτά. Και τέλος υπάρχει… χάπι εντ. Έχει επικρατήσει από τον 12ο αιώνα στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία η τάση να έχουν οι ιστορίες τραγικό τέλος. Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ έλεγε ότι με την ενσάρκωση του Χριστού ήλθε το τέλος στην τραγωδία! Αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες φρόντιζαν πάντοτε για την κάθαρση και την αποκατάσταση της θείας τάξης. Εδώ λοιπόν το έργο τελειώνει με δύο γάμους, αλλά δεν θα σας αποκαλύψω ποιος παντρεύεται και με ποιον για να μην χαλάσουμε το σασπένς.

π. Ιωάννης Κουκουράκης: Το βιβλίο περιλαμβάνει πολύ όμορφες φωτογραφίες. Να αναφέρουμε τους φωτογράφους. Περιλαμβάνει επίσης κάποιους στίχους.  

Στ. Σταμάτη: Ορισμένες από τις φωτογραφίες είναι της Άννας Σταμάτη-Ασλάνογλου. Είναι μια νέα φωτογράφος με πολλή καλαισθησία και μεγάλη ευαισθησία. Άλλες φωτογραφίες έχουν αντληθεί από μια βάση με φωτογράφους από όλον τον κόσμο. Μια φωτογραφία σημαντική είναι του Αντώνη Κωνσταντινίδη και μια άλλη από το Άγιον Όρος του Μιχάλη Κωνσταντινίδη. Τους ευχαριστούμε όλους. Κάτω από κάθε φωτογραφία είναι γραμμένοι κάποιοι στίχοι από μια καλή ποιήτρια με το πολύ χαμηλό προφίλ, την Δήμητρα Σταύρου, που συντρόφεψε το έργο σε όλη του την πορεία κάνοντας τη γλωσσική επιμέλεια. Υπάρχει και ένα ποίημα του Τάσου Θεοφιλογιαννάκου στην αρχή, σαν προμετωπίδα. Η ποίηση αγγίζει τους νέους. Αναρωτιόμαστε γιατί οι νέοι ακούν τόσο πολλή μουσική; Είναι γιατί αναζητούν την ποίηση στη ζωή νομίζω.

Ωρολόγιο σιωπής σε εικοσιτέσσερις στιγμές

της Δήμητρας Σταύρου

Γέννηση
Μικρά δάκτυλα
κρατούν σφιχτά,
μην τους ξεφύγει,
το θαύμα της ανάσας τους.

Παιχνίδι              
Άλογα κατάλευκα,
ακούραστος καλπασμός,
ούτε βήμα μακριά
από την αθωότητα.

Αναζήτηση
Σκαλοπάτια ανεβαίνουν,
κατεβαίνουν, βυθίζονται.
Φτερουγίζω μαζί σας,
ελεύθερα πουλιά.

Φιλία
Μυστικά δρομάκια,
μονοπάτια και λόχμες,
ανηφοριές και ξέφωτα
ανάμεσά μας.

Μελωδία
Δροσερή, χρωματιστή,
πολύτιμη, χρυσή βροχή
με αγκαλιάζει
η μουσική.

Λύπη
Σύννεφα πυκνά
πάνω από τη ζωή μου.
Σταγόνες γκριζωπές
ψιλοβρέχει.

Απόσταση
Βουνά ορθώνονται μεταξύ τους μακρινά.
Να μοιράζονταν τις πέτρες τους.
Να αγκαλιάζονταν οι πηγές τους.

Ήχοι
Θρόισμα φύλλων
στα ψηλά κλωνάρια,
μουσική σιωπής
αχειροποίητης.

Σκιά
Πυκνά στημόνια κι υφάδια,
πέπλο βαρύ,
φαιό,
τυφλώνει την καρδιά μου. 

Νερό
Γάργαρο νερό,
ζωηφόρο, καθαρό,
απόπλυνε
τη σκοτεινιά μας.

Λάδι
Ελιά πολύκλωνη,
πολύρριζη, πολύδωρη,
λάδι και καντηλήθρα
και ελπίδα μου.

Κρασί
Μικρά κοχύλια,
ρόγες σταφύλια,
δροσιά της θάλασσας,
γλύκα του αμπελιού.

Φόβος
Φίδι που ελίσσεται πάνω στη πέτρα.
Πώς φοβάμαι το κρύο του σώμα.
Φεύγει με μικρό συριγμό βιαστικά.
Δεν αγγίζω το ίχνος του.

Νυχτέρι
Δρόμος ανοίγεται
στου φεγγαριού τη στράτα
κύματι θαλάσσης
φωτεινός.

Έρωτας
Βράχια υψώνονται,
θεριεύουν, κραυγάζουν,
δέονται μυστικά
για έναν άγνωστο πόνο.

Ζωή
Μοναχικά κλαδιά,
αγκάθια και λουλούδια,
θύτες και θύματα μαζί
στον πόνο της αγάπης.

Αποδοχή
Αρχαίες πέτρες
πάνω σας πατώ σιγανά,
σιγανά, μην ξυπνήσουν
τόσα, παλιά,
κουρασμένα βήματα.  

Αποκάλυψη
Ανθάκια μικρά,
χρώματα και γέλια,
εφήμερα τραγούδια,
αιώνια ομορφιά. 

Ασκητής
Πουλιά του ουρανού,
βελόνες του πεύκου,
τη φωλιά μου χτίζω κοντά σας,
σωπαίνω, σας ακούω.

Πίστη
Φλόγες βλασταίνουν
στην ψιλόκοκκη άμμο
άσβεστες
εις τον αιώνα. 

Αλήθεια
Μικρές χαρές και ομορφιές
μέλι στάζουν, ματώνουν
λεπτές πληγές,
αιμόφυρτη ψυχή μου.

Αναχώρηση
Σφιχτά στον βράχο,
αγκαλιά με την πέτρα,
ακουμπά στη γη
και απογειώνεται.

Υπομονή
Όλη τη ζωή της μια μέλισσα
μέλι φτιάχνει.
Συνολικά μια κουταλιά.
Του γλυκού.

Θάνατος
Ο φλοίσβος μού ψιθυρίζει λόγια αγάπης.
Σηκώνομαι και περπατώ πάνω στο κύμα.
Δεν φοβάμαι πια.